Over macht, tijd en het onvermijdelijke verval

De roman Il Gattopardo (De Tijgerkat) van Giuseppe Tomasi di Lampedusa (1896-1957) is een van de belangrijkste werken uit de Italiaanse literatuur van de 20e eeuw. Het boek verscheen postuum in 1958, en beschrijft op meeslepende wijze het verval van de Siciliaanse adel tijdens de Risorgimento - de periode van Italiaanse eenwording in de 19e eeuw.

De roman is opgebouwd uit verschillende episodes die niet strikt chronologisch zijn. Er is veel aandacht voor sfeer, landschap en innerlijke beleving, wat de roman bijna meditatief maakt. De beschrijvingen van Sicilië zijn zintuiglijk en rijk, en geven de lezer een scherp beeld van het eiland als plek van schoonheid, stilstand en fatalisme.

De auteur was zelf een Siciliaanse prins, en veel elementen in de roman zijn geïnspireerd op zijn eigen familiegeschiedenis, met name op zijn overgrootvader. Zijn positie als lid van een tanende adellijke klasse gaf hem het perspectief om met zowel liefde als ironie over dat milieu te schrijven.

Il Gattopardo is een meesterlijke roman over de overgang van oud naar nieuw, over macht, tijd, en het onvermijdelijke verval. Het boek is zowel historisch als tijdloos, en spreekt je als lezer aan met zijn rijke taal, diepe inzichten en tragische schoonheid. Het blijft tot op de dag van vandaag een belangrijk referentiepunt voor wie de Italiaanse cultuur en geschiedenis wil begrijpen.

(Ik las het boek in de Franse vertaling van Fanette Pézard. De verfilming van deze roman door Luchino Visconti uit 1963 - met Burt Lancaster als Don Fabrizio, Claudia Cardinale als Angelica en Alain Delon als Tancredi - droeg bij aan de blijvende faam van het boek. Streamingdienst Netflix produceerde in 2025 een miniserie Il Gattopardo.)