Een lofzang op het denken, de twijfel en de innerlijke reis

Het hermetisch zwart 'L'oeuvre au noir' (1968) van Marguerite Yourcenar is een historische roman die zowel literair als filosofisch indrukwekkend is.

Yourcenar, een van de belangrijkste Franse auteurs van de 20e eeuw, schreef deze roman als een diepgravende reflectie op de mens, de geschiedenis, kennis en zoektocht naar waarheid.

De roman volgt het leven van Zeno, een fictieve 16-eeuwse arts, alchemist, filosoof en vrijdenker. Hij wordt geboren in Brugge en trekt door Europa, waarbij hij zich voortdurend bevindt op het snijvlak van wetenschap, mystiek, religie en politiek. In een tijdperk dat wordt gekenmerkt door religieuze conflicten (Reformatie en Contrareformatie), de opkomst van de moderne wetenschap en de verstikkende macht van kerk en staat, probeert Zeno de waarheid te vinden via een individuele, rationele weg - wat hem tot een ketter maakt in de ogen van de autoriteiten.

De titel Het hermetisch zwart is ontleend aan een oude alchimistische formule, waarmee de fase van de ontbinding en de splitsing van de stof werd aangeduid, het eerste stadium op de weg naar de bereiding van het goud.

Yourcenars proza is rijk, bedachtzaam en filosofisch. Ze schrijft in een plechtige, bijna klassieke stijl. De roman bestaat niet uit een traditionele plot met veel actie, maar uit een reeks episodes, dialogen, overdenkingen en beschrijvingen. Het is een intellectuele roman, meer essayistisch dan anekdotisch.

In 1988 las ik deze indrukwekkende roman voor het eerst, in de Nederlandse vertaling van Jenny Tuin, en dit boek nodigt uit tot herlezing en verdieping.