De herontdekking van Jacqueline Harpman
Stel je voor: je bent elf en ontmoet de man van je leven. Hij is voor jou bestemd, zonder enige twijfel.
'Dès que je le vis, je sus que Léopold Wiesbeck m'appartiendrait. J'avais onze ans, il en avait vingt-cinq.'
De man in kwestie is zich van geen kwaad bewust en toch heeft hij geen keuze: hij zal de jouwe worden. Niet meteen, eerst moet je, zonder dat iemand het opmerkt, je onmisbaar maken in zijn leven. En zo ontwikkelt zich het plan: een soort operatie-Léopold Wiesbeck. Dat is de opzet van La Plage d'Ostende (1991) waarin Emilienne Balthus op latere leeftijd terugblikt op haar leven zoals het was: rijk en gepassioneerd maar zeker niet makkelijk.
De vertelster graaft diep in zichzelf en is enorm confronterend: haar hele leven heeft in het teken van kunstschilder Léopold gestaan, het overige was (en is nog steeds) bijkomstig. De echtgenoten, de minnaars en minnaressen, het kind en de anderen die op haar weg kwamen, zijn enkel pionnen in een symfonie voor twee. Ze schuwt in haar relaas de zelfkritiek niet.
La Plage d'Ostende is geheel subjectief en toch lijkt de vertelster vrij objectief, juist door die zelfkritiek die duidelijk een meerwaarde is van deze roman. Je krijgt niet enkel een prachtige liefdesgeschiedenis want de rozen zijn niet ontdaan van hun doornen: de naasten die bedrogen worden, de te korte gestolen minuten samen, de jaren zonder contact. Het hoort er allemaal bij.
De Franstalige Belgische schrijfster en psychoanalytica Jacqueline Harpman (1929-2012) heeft met dit boek een klein juweel gecreëerd. De beschrijvingen zijn magistraal, je houdt je adem in op het moment dat de liefde tussen Emilienne en Léopold losbarst. Het verhaal zit knap in elkaar: je gaat helemaal mee in Emiliennes belevenissen. Het hoofdpersonage is intrigerend. Ze is de vermenging van het romantische ideaal uit vroegere tijden dat alles opoffert voor de liefde en toch is ze een hedendaagse, sterke, zelfstandige, hartstochtelijke vrouw die weet hoe mensen in elkaar zitten, hen doorheeft en daar ook (handig manipulerend) gebruik van maakt.
En voor wie zich afvraagt wat de plaats is van 'Oostende' in dit verhaal, 'La Plage d'Ostende' is een schilderij van Léopold.
Dezer dagen kennen de boeken van Jacqueline Harpman een revival. Haar ideeënroman Moi qui n'ai pas connu les hommes uit 1995, verscheen voor het eerst in Engelse vertaling in 1997 onder de titel The Mistress of Silence. Meer dan twintig jaar bleef dit boek nagenoeg onopgemerkt en sinds enkele jaren is het een cultboek in de Engelstalige wereld, door de herziene vertaling I Who Have Never Known Men.
Ik die nooit een man heb gekend is in het Nederlands heruitgegeven, maar de vertaling voelt nogal stroef aan. Dit geldt eveneens voor de Nederlandse vertaling van La Plage d'Ostende. In het Frans lezen is de boodschap. Het is de inspanning meer dan waard.
