Voor wie ongemakkelijke discussies over de invloeden van geloof - en in het bijzonder de Islam - op de samenleving niet uit de weg gaat.
De eerste zin van dit boek is 'Om met de deur in huis te vallen: dit boek is islamkritisch maar niet islamofoob'. Dat zet meteen de toon. Het start dus direct met open vizier. En vraagt van de lezer eveneens datzelfde open vizier. Ruud Koopmans is hoogleraar sociologie aan de Humboltuniversiteit in Berlijn. Het boek is dus geworteld in zijn wetenschappelijke praktijk. Het zoekt naar verklaringen gebaseerd op feiten. Over een materie waar zelfs al het helder formuleren van feitelijke vaststellingen gevoelig ligt, loop je het risico op vooringenomen lezing en/of het eenzijdig citeren van stukken zonder de nuancerende of bredere context.
Wie het boek leest doet er daarom goed aan om het Woord Vooraf van de auteur ook na afloop nogmaals te lezen. Om wat je in het boek hebt gelezen terug en goed binnen het kader te blijven houden van de bedoeling van de schrijver.
Koopmans zorgt voor een duidelijke definitie van het begrip fundamentalisme. De bespreking van dat begrip zorgt ook voor een beter begrip van hoe en waar de religie wordt beleefd. Ook de heterogeniteit van de beleving van die religie wort beschreven en levert inzicht.
Vrij snel duidt de auteur op de afwezigheid van democratie als manier van organisatie van de samenleving in de islamitische wereld. De afwezigheid van vrijheid zoals we ze kennen in de Westerse samenleving. Is deze bijzondere religie de verklaring? Bij het beantwoorden van die vraag worden vele alternatieve verklaringen afgewogen.
Ook terrorisme wordt niet uit de weg gegaan. Ook hier weer gestaafd met cijfers. En vergelijkingen. En de duidelijkheid over hoe islamitisch terrorisme onnoemelijk veel mensen treft versus bijvoorbeeld links terrorisme dat vooral instituten en materie aanvalt.
Wat zijn de effecten van de islamitische religie op de economie? Het mag niet verwonderen dat het religieuze verbod op rente grote gevolgen heeft gehad. Banken waren er onbekend tot in de negentiende eeuw.
Een sleutelzin in het boek is: 'Het beslissende verschil tussen de christelijke en de islamitische leer is niet van morele maar van praktische aard.' Dit idee wordt zeer duidelijk uitgewerkt en verklaard.
Voor een lezer is het volgende de meest sprekende exponent van de praktische gevolgen van de verschillende religieuze voorschriften: de boekdrukkunst werd uitgevonden in 1450 in Mainz. En het is pas in 1726, bijna 300 jaar na de uitvinding dat een vergunning werd uitgereikt voor een drukpers in Istanbul in Arabische schrift. En het verbod op het drukken van religieuze teksten werd pas in 1802 opgeheven. Een achterstand van quasi 300 jaar in het vlot verspreiden van teksten? In combinatie met de dominantie van 1 boek als bron van alle wijsheid en kennis die een mens in de islamitische wereld maar moet kennen.
Ik merk bij mezelf een intuïtieve voorzichtigheid om de bespreking in het boek van het verschil in succes van integratie van migranten in relatie tot hun religieuze overtuiging weer te geven. Is dit een taboe? In een interview met de auteur verbaast hij zich erover dat zo omzichtig met deze vragen wordt omgesprongen in weerwil van de evidentie dat wanneer de religieuze overtuiging van een mens bepaalt wat hij (m/v/x) eet en wanneer, hoe tolerant hij is ten opzichte van anders- en niet-gelovigen, met wie hij wel of niet huwt, met wie hij wel of niet een (sexuele) relatie heeft, hoe hij zijn kinderen opvoedt en welke rechten en plichten meisjes en vrouwen hebben, dit een invloed heeft op hoe hij zich wel of niet thuis voelt in een Westerse en voor hem nieuwe maatschappij. Volgens de auteur is het pas wanneer we rekening houden met de werkelijkheid die de cijfers beschrijven, dat we als maatschappij kunnen werk maken van de verbetering van de sociale cohesie en samenlevingsopbouw.
In de laatste alinea van het boek citeert de auteur Rosa Luxemburg: 'Vrijheid is altijd de vrijheid der andersdenkenden.'. De vooruitgang zal er volgens hem pas zijn wanneer wij allen en de islam in het bijzonder, die wijsheid massaal en publiekelijk uitdragen.