Als de wereld waanzinnig wordt, blijf je verantwoordelijk voor jezelf

“XY – Sandro Veronesi” ****

Een bos nabij een klein bergdorp, verstild door de sneeuw.

Daarin een bevroren, met bloed gekleurde boom. De lijken van elf mensen, allen op een andere, niet te verklaren manier omgebracht.

Don Ermete, de pastoor van het dorp, heeft de slachtoffers met eigen ogen gezien. Sommige dorpelingen ook, maar de waarheid van wat ze gezien hebben is zo ondraaglijk dat de overheid ze verdraait, er een staatsgeheim van maakt. Het verhindert niet dat iedereen, het hele dorp, in eigen waanzin ontspoort.

De pastoor, met de heilige Judas (die moet opboksen tegen zijn naamgenoot Iskariot, de verrader), en een jonge vrouw, psychiater, zullen samen proberen het dorp te redden.

Wat daar in het bos gebeurd is, is niet door de rede te verklaren. Maar “wat je niet kunt begrijpen, moet je geloven.”

Het bloedbad heeft iets bovenmenselijks. Is het het werk van God of van de Duivel?

En wie zijn dat dan, als ze niet ook in elk van ons zitten?

Onder de trauma’s van de wereld zitten de onze, met hun littekens die door een confrontatie in het hier en nu weer kunnen opengaan.

Het bloedbad is maar de schokkende insteek om na te gaan hoe mensen op hun eigen verschillende manier met een wereld omgaan, waarin alles veranderd is, ze de grond onder de voeten kwijt zijn?

Een wereld waarin de onmacht het vaker overneemt dan de solidariteit, het geloof, het begrip.

Een wereld waarin overheid en media gevaarlijk spel spelen.

Grootse thema’s, die Veronesi je op zo’n afschuwelijke manier toegooit dat je ernaar moet kijken, al doe je misschien daarna zoals de dorpelingen zo snel als kan je ogen maar dicht en probeer je op jouw beurt, tevergeefs, te vergeten. Maar je wéét het, diep vanbinnen, en het verandert je en het vreet je op.

Omwille van de grootsheid van het opzet en de psychologische diepgang vier sterren.

Uiteraard ook omwille van Veronesi’s virtuoze taal.

Maar toch zijn de vier sterren kantje boordje. Niet vanwege de vele personages waarvan de namen chaos werden in mijn hoofd, maar dat kon ik opzij zetten. Een pastoor kent zijn parochianen (zoals God ieders naam in de palm van zijn hand heeft, naar men zegt), maar mij als lezer ging het meer om ‘zoveel namen als er verschillende mensen zijn’ en van hen het collectief van het dorp dat ophoudt een samenhangend dorp te zijn.

Maar kantje boordje omdat ik bij sommige passages wat sneller begon te lezen, wat afhaakte maar ook het boek niet meer kon wegleggen. Het gevoel dat Veronesi in zijn bespiegelingen soms te ver afdwaalde, te veel toelichtte al verklaart hij anderzijds niets, en het slot was een anti-climax.